-
قواعد حروف اضافه، ربط و نشانه
-
منبع: جمشید سرمستانی، گزیدهٔ شیوه نامهٔ جامع ویرایش و نگارش، تهران، نشر سرمستان، ۱۳۹۲.
۱ـ حذف حرف اضافه و ربط (۱) فقط حرف‌های اضافهٔ «به»، «بر»، «در» و گاهی «از» را می‌توان در پاره‌ای از عبارت‌ها مانند «] به [سر رسیدن»، «] به [زندان کردن»، «] به [راه افتادن»، «] به [خواب رفتن»، «] بر [سرگذاشتن (کلاه)»، «] بر [زمین خوردن»، «] در [خواب بودن»، «] در [اوایل بهار»، «] در [اواخر شب»، «] از [یادش رفت»، «] از [صبح تا شام» و... حذف کرد. ولی در فارسی فصیح بهتر است تا جای ممکن از حذف حرف اضافه خودداری کرد، مگر در ترکیبات و اصطلاحات جاافتاده‌ای مانند «خواب رفتن»، «زمین خوردن» و مانند این‌ها.
(۲) حرف ربط «که» را نیز در موارد فراوانی، از جمله برای پرهیز از تکرار آن، می‌توان حذف کرد؛ البته اگر حذف آن آسیبی به جمله نرساند: مثال ۱: ننویسید: این دانشگاه، فصلنامهی «نیروی مشترک» را نیز که یک نشریهی مطالعات امنیتی و نظامی حرف‌های است که برای افسران ستاد تهیه میشود، منتشر می‌کند. بنویسید: این دانشگاه، فصلنامهی «نیروی مشترک» را نیز که یک نشریهی مطالعات امنیتی و نظامی حرف‌های ویژهی افسران ستاد است، منتشر می‌کند. مثال ۲: ننویسید: او گفت که نمیتواند چیزهایی را که میبیند، نادیده بگیرد. بنویسید: او گفت نمیتواند چیزهایی را که میبیند، نادیده بگیرد. مثال ۳: ننویسید: همه میدانستند که آنچه که اتفاق میافتد همان چیزی است که خودشان موجب آن شدهاند. بنویسید: همه میدانستند آنچه اتفاق میافتد همان چیزی است که خودشان موجب آن شدهاند. مثال ۴: ننویسید: آنچه که رخ داد، نشان داد که کسانی که برای انجام دادن این کار انتخاب شدهاند باید دورههای ویژهای را گذرانده باشند. بنویسید: آنچه رخ داد، نشان داد کسانی که برای انجام دادن این کار انتخاب شدهاند باید دورههای ویژهای را گذرانده باشند. ۲ـ حرف اضافهٔ مرکبدر حروف اضافهٔ مرکب (مانند: برطبقِ، به‌توسط، به‌عوض، درظرف، درکنار، درپهلویِ، به‌خدمتِ، برضدِ، برخلافِ و...) در بسیاری موارد می‌توان جزء نخست را حذف کرد؛ ولی در فارسی فصیح و نثر دقیق به‌ویژه در متون علمی و حقوقی که نیاز به وضوح و صراحت دارند، بهتر است که حرف اضافهٔ مرکب به‌صورت کامل آورده شود. ۳ـ حرف اضافهٔ نامناسببرای این منظور -مانند مثال‌هایی که درپی خواهد آمد- یا باید کلمه‌ها را با حرف اضافه سازگار کرد، یعنی حرف اضافه را تغییر داد؛ یا شیوهٔ بیان جمله را تغییر داد؛ و یا حرف اضافه را حذف کرد. مورد دیگر هنگامی است که حرف اضافهای را به‌اشتباه بهجای حرف اضافهی دیگر بهکار ببریم. مثال‌هایی که درپی آمده این دو نوع کاربرد نادرست حروف اضافه را نشان میدهد: مثال ۱: ننویسید: او محافظ و علاقه‌مند به سنت خانوادگی است. بنویسید: «او محافظ و دوست‌دار سنت خانوادگی است» یا «او علاقه‌مند به سنت خانوادگی و محافظ آن است.» مثال ۲: ننویسید: این چاپلوسان برای اطاعت کردن و گردن نهادن به حکم هر جابری آماده‌اند. بنویسید: این چاپلوسان برای اطاعت کردن از حکم هر جابری و گردن نهادن به آن آماده‌اند. مثال ۳: ننویسید: رفتن و برگشتن از پاریس دو روز بیشتر طول نمی‌کشد. بنویسید: رفتن به پاریس و برگشتن از آن‌جا دو روز بیشتر طول نمی‌کشد. مثال ۴: ننویسید: آنچه مترجم بر متن کتاب افزوده یا کاسته است، نظر اصلی نویسنده را مخدوش می‌کند. بنویسید: آنچه مترجم بر متن کتاب افزوده یا از آن کاسته است، نظر اصلی نویسنده را مخدوش می‌کند.
